Η Αγγειοχειρουργική, ή αλλιώς “Αγγειακή και Ενδαγγειακή Χειρουργική“ είναι μία σχετικά νέα ιατρική ειδικότητα στην Ελλάδα, η οποία, όπως θα ήταν αναμενόμενο, παρακολούθησε με μια σχετική καθυστέρηση τις Ευρωπαϊκές χειρουργικές εξελίξεις.
Είναι κλάδος της Γενικής Χειρουργικής, αλλά αναπτύχθηκε σχετικά πρόσφατα, γιατί εκτός από τα γενικά προβλήματα των χειρουργικών επεμβάσεων, όπως η καταπολέμηση του πόνου της λοίμωξης και της υδροηλεκτρολυτικής ισορροπίας κατά τη διάρκεια της επέμβασης, έπρεπε να λυθούν και άλλα θέματα, όπως η καταπολέμηση της θρόμβωσης με φάρμακα και η κατασκευή ειδικών συνθετικών μοσχευμάτων για την αντικατάσταση των κατεστραμμένων αγγείων.
Στη Ελλάδα η ειδικότητα παρουσίασε σταδιακή ανάπτυξη τις τελευταίες δεκαετίες του προηγούμενου αιώνα, μετά την επιστροφή ιατρών που είχαν ειδικευτεί στο εξωτερικό.
Η αγγειοχειρουργική ασχολείται με τις παθήσεις των αγγείων, δηλαδή των αρτηριών, των φλεβών και του λεμφικού συστήματος.

Τι είναι οι αρτηρίες;
Οι αρτηρίες είναι τα αγγεία που μεταφέρουν το οξυγονωμένο αίμα από την καρδία προς όλο το σώμα. Η κεντρική αρτηρία που βγαίνει από την αριστερή κοιλία της καρδίας ονομάζεται αορτή και δίνει διάφορους κλάδους που μεταφέρουν το αίμα στο κεφάλι, τον κορμό και τα άκρα. Όπως θα ήταν αναμενόμενο, όσο απομακρυνόμαστε από την καρδία οι αρτηρίες μικραίνουν σε διάμετρο. Οι αρτηρίες μεταφέρουν αίμα σε υψηλή πίεση, γι’ αυτό το λόγο έχουν ισχυρό τοίχωμα. Λόγω της μεταβολής της πίεσης που οφείλεται στον καρδιακό κύκλο, η ροή του αίματος είναι σφυγμική. Ως εκ τούτου είναι ψηλαφητός ο σφυγμός στα τμήματα των αρτηριών που βρίσκονται επιφανειακά. Η πίεση που μετράει ο γιατρός με το πιεσόμετρο ουσιαστικά είναι η πίεση του αίματος στις αρτηρίες.

Τι είναι οι φλέβες;
Οι φλέβες μεταφέρουν το αίμα από την περιφέρεια προς την καρδιά. Ως γνωστόν, κυριότερος σκοπός της κυκλοφορίας του αίματος είναι η μεταφορά θρεπτικών συστατικών και οξυγόνου σε όλους τους ιστούς του οργανισμού και η απομάκρυνση των προϊόντων του καταβολισμού και του διοξειδίου του άνθρακα από την περιφέρεια. Το αρτηριακό αίμα μετά από τη διέλευση του από τους ιστούς, χάνει μέρος του οξυγόνου που μεταφέρει και προσλαμβάνει διοξείδιο του άνθρακα, που είναι το τελικό προϊόν της κυτταρικής “καύσης” της γλυκόζης και άλλων μορίων. Λόγο της υψηλότερης περιεκτικότητας του σε διοξείδιο του άνθρακα, το φλεβικό αίμα είναι πιο σκούρο από το αρτηριακό. Αυτός είναι και ο λόγος που στα σχολικά βιβλία οι αρτηρίες είναι κόκκινες και οι φλέβες μπλε.
Σε αντίθεση με τις αρτηρίες, η πίεση του αίματος στις φλέβες είναι πολύ χαμηλότερη, χωρίς μεγάλες διακυμάνσεις. Γι’ αυτό δεν μπορούμε να ψηλαφήσουμε σφυγμό στις φλέβες. Επίσης οι φλέβες έχουν πιο λεπτό τοίχωμα από τις αρτηρίες. Τέλος, ενώ για ένα μέρος του σώματος συνήθως υπάρχει μια ή λίγες αρτηρίες, οι αντίστοιχες φλέβες είναι πολύ περισσότερες και φτιάχνουν ένα πλούσιο αναστομωτικό δίκτυο. Κατά συνέπεια η βλάβη μίας μόνο αρτηρίας μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες για ένα όργανο ή μέλος, ενώ η βλάβη μίας μόνο φλέβας, συνήθως δεν προκαλεί καμία συνέπεια. Σε αυτή την αρχή βασίζονται και μερικές επεμβάσεις, όπως η αφαίρεση των κιρσών των κάτω άκρων, όπου αν και αφαιρούνται κάποιες φλέβες, δεν υπάρχει καμία συνέπεια στην παροχέτευση του αίματος από τα πόδια.
Οι αρτηρίες και οι φλέβες δεν είναι απλοί “σωλήνες” που μεταφέρουν αίμα. Είναι όργανα με περίπλοκη δομή και φυσιολογία, τα οποία έχουν ιδιαίτερες ελαστικές και αιμοδυναμικές ιδιότητες, έχουν τη δυνατότητα να επηρεάζουν την κυκλοφορία μέσω διαστολής και συστολής, παράγουν ουσίες με βιολογικές ιδιότητες, έχουν την ικανότητα να προσαρμόζονται, ανάλογα με τις ανάγκες και παίζουν σημαντικό ρόλο στην αιμόσταση.

Με ποια αγγεία ασχολείται η Αγγειοχειρουργική;
Η αγγειοχειρουργική ασχολείται με όλα τα μεγάλα αγγεία του σώματος, εξαιρουμένων των αγγείων της καρδιάς που είναι αντικείμενο της καρδιοχειρουργικής και των ενδοκράνιων αγγείων που είναι αντικείμενο της νευροχειρουργικής. Τα πιο συνηθισμένα αγγεία αυτής της ειδικότητας είναι:
Το εξωκράνιο τμήμα των καρωτίδων, δηλαδή του ζεύγους των αρτηριών που μεταφέρουν αίμα στον εγκέφαλο. Συγκεκριμένα ασχολείται με τη στένωση των καρωτίδων στο επίπεδο του τραχήλου, που αυξάνει τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου, το ανεύρυσμα της καρωτίδος, τον όρκο του καρωτιδικού σωματίου κ.ά.
Την κοιλιακή αορτή και τις λαγόνιες αρτηρίες, δηλαδή των κεντρικών αγγείων που περνάνε από την κοιλιά και μεταφέρουν αίμα κυρίως στα πόδια.
Την κατιούσα θωρακική αορτή όσον αφορά σε ανευρύσματα και τις εκφύσεις των μεγάλων αγγείων του τόξου για στενώσεις.
Τις αρτηρίες των κάτω άκρων. Πιο γνωστές από αυτές είναι η μηριαία αρτηρία, η ιγνυακή και οι κνημιαίες αρτηρίες. Η πιο συχνή πάθηση που αφορά αυτά τα αγγεία είναι η αθηρωμάτωση που προκαλεί στένωση και απόφραξη αυτών, μειώνοντας την αιματική ροή στα κάτω άκρα. Αυτό μπορεί να προκαλέσει μια μεγάλη γκάμα συμπτωμάτων, που εκτείνονται από πόνο κατά τη διάρκεια της βάδισης μέχρι και καταστροφικές καταστάσεις όπως είναι η γάγγραινα των κάτω άκρων που οδηγεί σε απώλεια του σκέλους και σοβαρό κίνδυνο για τη ζωή.
Τις φλέβες των κάτω άκρων. Ίσως η πιο γνωστή και πιο συχνή αγγειακή παθολογία είναι οι κιρσοί των κάτω άκρων, που είναι η διεύρυνση τω επιφανειακών φλεβών των κάτω άκρων, που εκτός από το αισθητικό πρόβλημα μπορεί να προκαλέσουν και άλλα συμπτώματα, όπως πρήξιμο, βάρος και καυσαλγία στα πόδια. Μία επίσης από τις επιπλοκές των κιρσών είναι και η θρόμβωση τους.
Τα αγγεία των άνω άκρων. Η αθηρωμάτωση πολύ πιο σπάνια αφορά τα αγγεία των άνω άκρων. Οι πιο συχνές επεμβάσεις που αφορούν τα αγγεία αυτά είναι επεμβάσεις αγγειακής προσπέλασης σε νεφροπαθείς.
Τα υποκλείδια αγγεία με παθήσεις όπως το σύνδρομο θωρακικής εξόδου, σύνδρομα υποκλοπής και το σύνδρομο Paget Schroeter.
Σπλαχνικά αγγεία, όπως οι νεφρικές αρτηρίες, οι μεσεντέριες και η κοιλιακή αρτηρία που είναι στόχοι τόσο αθηρωματικής, όσο και ανευρυσματικής νόσου