Τι είναι το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο;
Όπως όλα τα όργανα του σώματος, έτσι και ο εγκέφαλος χρειάζεται συνεχή παροχή αίματος για να επιβιώσει και να εκτελέσει τις λειτουργίες του. Σε αντίθεση με άλλα όργανα, όπως είναι οι μύες, το δέρμα κλπ, ο εγκεφαλικός ιστός είναι πολύ ευαίσθητος στη διακοπή της αιμάτωσης του. Έτσι ενώ άλλα όργανα αντέχουν χωρίς παροχή αίματος ακόμη και για ώρες, ο εγκέφαλος αρχίζει να νεκρώνεται σε μερικά λεπτά μετά τη διακοπή της αιματικής ροής. Αυτό σε συνδυασμό με τη σημαντικότητα των λειτουργιών που εκτελεί ο εγκέφαλος, μας δείχνει τις καταστροφικές συνέπειες μιας ενδεχόμενης ισχαιμίας του εγκεφάλου.
Μια λοιπόν οξεία βλάβη του εγκεφάλου που οφείλεται σε αγγειακά αίτια ονομάζεται οξύ εγκεφαλικό επεισόδιο.
Εκτός από την ισχαιμία μια άλλη αιτία εγκεφαλικής βλάβης οφειλόμενη στα αγγεία είναι η αιμορραγία. Το αιμορραγικό εγκεφαλικό επεισόδιο συνήθως έχει πιο δραματική εικόνα από το ισχαιμικό.
Τα συμπτώματα είναι διαφορετικά ανάλογα με την περιοχή του εγκεφάλου που βλάπτεται. Έτσι υπάρχουν ελαφρά εγκεφαλικά επεισόδια, που δεν αφήνουν μεγάλη αναπηρία στον ασθενή, αλλά υπάρχουν και σοβαρότατα εγκεφαλικά που μπορεί να προκαλέσουν μόνιμη αναπηρία ή και θάνατο.

Τι είναι η καρωτιδική νόσος και τι σχέση έχει με το εγκεφαλικό επεισόδιο;
Μία από τις αιτίες που μπορεί να προκαλέσουν εγκεφαλικό επεισόδιο είναι η στένωση της καρωτίδος. Η καρωτίδα είναι μια αρτηρία που ξεκινάει από το θώρακα, περνάει από τον τράχηλο και καταλήγει στο κεφάλι. Κάθε άνθρωπος έχει 2 καρωτίδες σκοπός των οποίων είναι να μεταφέρουν αίμα στα όργανα του τραχήλου, το κεφάλι και τον εγκέφαλο. Ο εγκέφαλος τροφοδοτείται με αίμα από τις 2 καρωτίδες και τις 2 σπονδυλικές αρτηρίες. Στο ύψος του τραχήλου κάθε καρωτίδα διχάζεται στην έσω και την έξω καρωτίδα. Η έσω καρωτίδα εισέρχεται στο κρανίο και δίνει αίμα στον εγκέφαλο και τον οφθαλμικό βολβό. Η έξω καρωτίδα αιματώνει όργανα εκτός κρανίου. Στο σημείο που η καρωτίδα διχάζεται, στο ύψος του τραχήλου συχνά σχηματίζεται μια πλάκα στο τοίχωμα της αρτηρίας, που προκαλεί τη στένωση του αγγείου. Σε μερικές περιπτώσεις η πλάκα αυτή σπάει παράγοντας εμβολογόνο υλικό το οποίο μπορεί να προκαλέσει απόφραξη στα αγγεία του εγκεφάλου, προκαλώντας εγκεφαλικό επεισόδιο.

Υπάρχουν άλλες αιτίες εγκεφαλικού επεισοδίου;
Η στένωση της καρωτίδος δεν είναι η μόνη αιτία εγκεφαλικού, ούτε η πιο συχνή. Το εγκεφαλικό μπορεί να οφείλεται σε καρδιολογικά αίτια, όπως είναι η κολπική μαρμαρυγή ή άλλα καρδιολογικά προβλήματα, σε άλλες βλάβες κατά μήκος των αγγείων από την καρδιά μέχρι τον εγκέφαλο και σε άλλα πολλά αίτια. Η σημασία όμως της στένωσης της καρωτίδος έγκειται στο γεγονός ότι σήμερα υπάρχουν θεραπείες που μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο εγκεφαλικού που οφείλεται σε αυτή. Μια από τις αρμοδιότητες της αγγειοχειρουργικής είναι η θεραπεία της καρωτιδικής νόσου με σκοπό τη μείωση του κινδύνου μελλοντικού εγκεφαλικού επεισοδίου.

Τι είναι η καρωτιδική πλάκα και πού οφείλεται;
Η καρωτιδική πλάκα είναι το αποτέλεσμα μιας περίπλοκης διεργασίας που ονομάζεται αθηρωμάτωση. Αθηρωματικές πλάκες μπορούν να σχηματιστούν σε οποιαδήποτε αρτηρία του σώματος και ανάλογα με τον εντοπισμό τους να δώσουν διαφορετικές επιπλοκές. Όταν για παράδειγμα βρίσκονται στις στεφανιαίες αρτηρίες μπορεί να προκαλέσουν το έμφραγμα μυοκαρδίου. Όταν βρίσκονται στις αρτηρίες των κάτω άκρων μπορεί να προκαλέσουν διαλείπουσα χωλότητα και ισχαιμία στα κάτω άκρα. Ο σχηματισμός της πλάκας γίνεται πολύ αργά και συνήθως παίρνει χρόνια. Η γένεση μίας πλάκας που δίνει συμπτώματα στο 60 έτος της ηλικίας μπορεί να έχει ξεκινήσει από τη νεανική ή την παιδική ηλικία.. Έχουν μάλιστα βρεθεί αρχόμενες αθηρωματικές βλάβες ακόμη και σε αρτηρίες εμβρύων!
Πολλαπλές κλινικές μελέτες έχουν αποδείξει το συσχετισμό της ανάπτυξης της αθηρωματικής πλάκας με διάφορους παράγοντες. Πιο σημαντικοί από αυτούς είναι το κάπνισμα, ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπέρταση, το ανδρικό φύλο, η κληρονομικότητα και η υπερχολεστερολαιμία. Δεδομένου ότι κάποιοι από αυτούς τους παράγοντες μπορούν να τροποποιηθούν, είναι πολύ σημαντική η πρόληψη της νόσου. Συνιστάται λοιπόν η διακοπή καπνίσματος, ο έλεγχος της χοληστερόλης και του σακχάρου, της πίεσης καθώς και ο έλεγχος του σωματικού βάρους καθώς και η τακτική άσκηση.

Τι είναι το παροδικό εγκεφαλικό επεισόδιο;
Όταν τα συμπτώματα ενός εγκεφαλικού επεισοδίου υποχωρήσουν πλήρως εντός 24 ωρών από την έναρξή του, τότε μιλάμε για παροδικό εγκεφαλικό επεισόδιο. Τα παροδικά εγκεφαλικά επεισόδια είναι προάγγελοι σοβαρού εγκεφαλικού επεισοδίου, γι’ αυτό μέσα στα πλαίσια ελέγχου ενός τέτοιου επεισοδίου είναι και ο έλεγχος των καρωτίδων. Η συμπτωματολογία των επεισοδίων που σχετίζονται με την καρωτίδα συνήθως είναι διαταραχές στην αίσθηση κάποιου άκρου, π.χ. μούδιασμα, στην κίνηση (αδυναμία ή παράλυση) ή και διαταραχές στην ομιλία (αφασία). Επίσης ένας από τους τρόπους που μπορεί να εκφραστεί η καρωτιδική νόσος είναι η αμαύρωση, δηλαδή η παροδική απώλεια της όρασης από το ένα μάτι.
Πώς γίνεται η διάγνωση της στένωσης της καρωτίδος;
Εκτός από τη σωστή λήψη ιστορικού και την κλινική εξέταση, για τη διάγνωση της καρωτιδικής νόσου γίνεται το έγχρωμο duplex ή αλλιώς triplex καρωτίδων. Είναι μια εξέταση μη επεμβατική που βασίζεται στη χρήση υπερήχων και δεν έχει βλαβερές ακτινοβολίες. Γι αυτό είναι εύκολα επαναλήψιμη και σχετικά φτηνή. Το μόνο ελάττωμα της είναι ότι δεν είναι πάντοτε αξιόπιστη, γι’ αυτό το λόγο ίσως να χρειαστούν περαιτέρω εξετάσεις για τη λήψη της θεραπευτικής απόφασης.

Πώς θεραπεύεται η στένωση της καρωτίδος;
Ανάλογα με τη σοβαρότητα της στένωσης, το αν υπήρξαν συμπτώματα και άλλους παράγοντες η θεραπεία της νόσου μπορεί να είναι συντηρητική ή χειρουργική.
Στη συντηρητική θεραπεία περιλαμβάνεται άμεση διακοπή του καπνίσματος, φαρμακευτική αγωγή, ρύθμιση των άλλων παραγόντων κινδύνου και τακτική παρακολούθηση της στένωσης με triplex.
Στη χειρουργική θεραπεία περιλαμβάνεται η ανοιχτή αντιμετώπιση ή αλλιώς η ενδαρτηρεκτομή καρωτίδος και το stent της καρωτίδος.
Οι μέχρι τώρα κλινικές μελέτες δεν έχουν δείξει υπεροχή του stent σε σχέση με την ανοιχτή ενδαρτηρεκτομή, γι’αυτό το stent γίνεται μόνο κατά περιπτώσεις λαμβάνοντας υπόψη τις σχετικές ενδείξεις.

Πώς γίνεται η ενδαρτηρεκτομή καρωτίδος;
Υπό γενική ή τοπική αναισθησία γίνεται μία μικρή τομή στην τράχηλο και παρασκευάζεται ο καρωτιδικός διχασμός με προσοχή για να μην γίνουν βλάβες στα νεύρα της περιοχής. Κατόπιν γίνεται διάνοιξη της καρωτίδος μετά από προσωρινή διακοπή της αιματικής ροής και αφαίρεση της καρωτιδικής πλάκας. Στη συνέχεια γίνεται συρραφή της τομής της αρτηρίας και σύγκλιση του χειρουργικού τραύματος. Πολύ συχνά για τη συρραφή της αρτηριοτομής χρησιμοποιείται ένα κομμάτι συνθετικού ή βιολογικού μοσχεύματος, το λεγόμενο εμβάλωμα. Συνήθως ο ασθενής επιστρέφει σπίτι του μετά από 2-3 ημέρες.

Τι είδους παρακολούθηση χρειάζεται παρακολούθηση μετά την επέμβαση;
Μετά την επέμβαση ο ασθενής πρέπει να παρακολουθείται τακτικά με triplex καρωτίδων. Η συχνότητα της εξέτασης εξαρτάται από διαφορετικούς παράγοντες.

Υπάρχουν κίνδυνοι σχετιζόμενοι με την επέμβαση;
Όπως κάθε χειρουργική επέμβαση, έτσι και η ενδαρτηρεκτομή καρωτίδος δεν είναι άμοιρη επιπλοκών. Αυτές κατατάσσονται σε τοπικές και γενικές επιπλοκές. Οι πιο σοβαρές από αυτές είναι το έμφραγμα του μυοκαρδίου και το περιεγχειρητικό εγκεφαλικό. Πλην όμως αυτοί οι κίνδυνοι δεν ξεπερνάνε διεθνώς το 2% και είναι σαφέστατα χαμηλότεροι από το αν αφήναμε τον ασθενή ανεγχείρητο.